1.5 miljoen mensen met diabetes in 2040. Volgens Hanno Pijl kan dit bewaarheid worden als we er komende jaren niet in slagen de opmars van diabetes type 2 een halt toe te roepen. Waarom speelt voeding hierbij zo’n grote rol en waarom gelooft hij zo in de aanpak van 2diabeat? Voor de podcast 2diabeat dialogen ging Maarten Ploeg, programmadirecteur van 2diabeat, in gesprek met Hanno Pijl, hoogleraar diabetologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Hier enkele hoogtepunten uit het gesprek, maar luister vooral ook naar de hele podcastaflevering.

De manier waarop we onze samenleving hebben ingericht werkt de opmars van diabetes type 2 in de hand, meent Hanno Pijl. ‘Mensen zijn van nature erg gericht op gemak en lekker. We houden van zoet en vet eten. Dit heeft diepe evolutionaire wortels. We eten zo veel mogelijk omdat er in onze geschiedenis altijd periodes van schaarste waren. Als er voedsel was, at je zoveel mogelijk om een reserve op te bouwen. Dat doen we nog steeds, alleen zijn er nu geen momenten van schaarste meer. Er is altijd overal eten te vinden en hiertegen zijn wij mensen eigenlijk niet bestand.’

Geraffineerd zetmeel en suikers zijn de boosdoeners
De belangrijkste oorzaak van het toenemend aantal mensen met diabetes type 2 ligt in ons voedselpatroon, meent Pijl. ‘We eten te veel van de verkeerde dingen. Geraffineerd zetmeel, oftewel zetmeel ontdaan van vezels, en suikers zijn de grootste boosdoeners voor mensen met diabetes type 2 of een voorstadium hiervan. Deze voedingsmiddelen leveren veel glucose, maar mensen met pre-diabetes of diabetes type 2 zijn glucose-intolerant. Dat betekent dat de glucose in hun bloed minder makkelijk in de weefsels wordt opgenomen, waardoor de glucosewaarden in het bloed stijgen. Weefsels hebben een beperkte opslagkwaliteit van glucose en als je te veel suikers tot je neemt, wordt het omgezet in vet en daarvan word je dik. Daarbij komt dat mensen niet alleen te veel geraffineerd zetmeel en suikers nemen, maar vaak ook nog te veel calorieën. Al het overschot aan calorieën wordt omgezet in vet. En als je dikker wordt, kan je lichaam de glucose nog moeilijker wegwerken. Zodra je de bron beperkt – dat wil zeggen geraffineerd zetmeel en suikers – dan komt er minder glucose in je bloed en hoeft je lichaam dat ook niet meer weg te werken.’

Verantwoordelijkheid overheid
Het is wetenschappelijk bewezen dat je diabetes type 2 kunt omkeren. Toch stijgt het aantal mensen met deze aandoening nog steeds. Pijl: ‘Met voeding kun je de grootste stappen zetten als het gaat om het omkeren van diabetes type 2. Daarnaast zijn beweging, stressmanagement en slaap belangrijk. Deze factoren hebben allemaal invloed op de glucosestofwisseling. Zoals ik al aangaf is het evolutionair geworteld dat wij mensen zo van suiker houden. Natuurlijk kun je als individu de keuze maken om minder suiker en zetmeel tot je te nemen, maar dan moet je je realiseren hoe ongelofelijk moeilijk dat is. Overal en altijd krijg je suiker aangeboden. In 75% van door de industrie gefabriceerd voedsel zit suiker, omdat we dat zo lekker vinden. Er is beleid nodig om hier verandering in te brengen. Ik vind dat de overheid hierin ook een verantwoordelijkheid heeft, bijvoorbeeld met regelgeving.’

Medisch denken aanpassen
Ook de manier waarop we de gezondheidszorg hebben ingericht, helpt volgens Pijl niet bij het omkeren van diabetes type 2. ‘Ons medisch denken is nog ongelofelijk gefocust op medicatie en operaties als oplossing van ziekten. In mijn ogen heeft dit ook historische wortels. Het stamt uit de negentiende eeuw waarin we veel met infecties en ongelukken kampten; aandoeningen die je efficiënt kunt oplossen met pillen en operaties. Maar het ziektepatroon en de ziektelast zijn de afgelopen eeuw enorm veranderd en we hebben nagelaten ons medisch denken hierop aan te passen.’

Genen en darmbacteriën
Als de maatschappij ziekmakend is, waarom krijgt dan niet iedereen diabetes type 2? ‘We eten allemaal te veel suikers maar niet iedereen wordt te dik en niet iedereen krijgt diabetes. Dit heeft te maken met genen en darmbacteriën. Het is niet zo dat mensen die diabetes type 2 hebben per se veel ongezonder eten dan mensen die dat niet hebben. Mensen met diabetes eten vaak min of meer hetzelfde als hun buurvrouw, maar die heeft net wat gunstiger genen en darmbacteriën. Maar misschien is zij wel weer gevoelig voor het ontwikkelen van een andere chronische aandoening waarmee we worstelen in deze samenleving. Dan heb ik het over hart- en vaatziekten, kanker, depressie, ontstekingsziekten van de darm, reuma, astma, obesitas, allemaal ziekten die een consequentie zijn van leefstijlfactoren in interactie met genen en darmbacteriën.’

Blij met 2diabeat
Pijl gelooft in de aanpak van 2diabeat. ‘Als we de tsunami van mensen met diabetes type 2 en andere chronische aandoeningen die op ons afkomt, willen stoppen, dan moet de oplossing van meerdere kanten komen. Daarom ben ik ook blij met 2diabeat. 2diabeat maakt mensen enerzijds bewust van het belang van een gezonde leefstijl en zet zich anderzijds in om de omgeving van de mensen zo in te richten dat het makkelijker wordt om gezonde keuzes te maken. Voor de individuele burger is het erg moeilijk om zichzelf een gezonde leefstijl aan te leren, zolang hij of zij continu verleid wordt de verkeerde keuzes te maken. Daarom is het belangrijk iets met de leefomgeving te doen. Dat moet een democratische beweging zijn die gestuurd wordt door de basis, onze burgers. En dat is precies wat 2diabeat doet.’

Podcast – Hanno Pijl, internist-endocrinoloog en hoogleraar ‘Diabetologie’