Het is tijd om een treedje lager te zingen...
Op een bijzonder moment, op Prinsjesdag, heeft programmadirecteur van 2diabeat Maarten Ploeg zijn presentatie in de vorm van een Troon(t)rede gegeven.
Dit deed hij tijdens tijdens het VNG webinar over domeinoverstijgend samenwerken. Zijn boodschap: Het is tijd om een 'treedje lager te zingen' en af te dalen naar de realiteit van alledag, in de wijken, en te luisteren naar lokale leiders. Daarnaast deed hij een dringende oproep: maar liefst 39 wijken staan klaar om contact te leggen met de gemeente, om te helpen bij het verwezenlijken van de ambities op het gebied van gezondheid en leefstijl. Lees hieronder de troon(t)rede van Maarten Ploeg.
Leden van het keurkorps ambtenaren en functionarissen bij gemeente en GGD die zich verantwoordelijk weten voor de gezondheid in Nederland. Wij leven in een complexe wereld en een caleidoscoop van uitdagingen komt op ons pad. Klimaat, migranten, armoede, woningnood. En het belangrijke thema gezondheid dreigt onderspit te delven. Onterecht, want hoe zullen wij een beter klimaat, de gastvrijheid, voldoende middelen en beschikbare woningen ervaren als de gezondheid ons ontbreekt.
Gezondheid ondergeschoven kindje
De regering stelt het komende jaar nieuwe middelen in diverse akkoorden ter beschikking om te werken aan gezondheid. En u heeft de verantwoordelijkheid op zich genomen om in stad en regio te adviseren over het inrichten van preventie infrastructuren. U doet dit op een moment dat steeds duidelijker naar voren komt dat het systeem waar ook u in functioneert meer moet gaan luisteren naar de samenleving. Bestuur moet gaan luisteren naar de behoefte van de burger. In menig verkiezingsprogramma is dit een leidend thema. En u bent daarin een onmisbare en belangrijke schakel. U bent de schakel tussen de leiders in het systeem en de leiders in de leefwereld.
Mijn boodschap voor u is: zullen wij samen afdalen en kennismaken met het leven van alledag? Met mensen zelf. Vandaag geen balkonscène. En ook geen troon. Er is rede(n) om er samen af te komen. Het is tijd om een treedje lager te zingen.
Heeft u ook veel vinkjes achter uw naam staan? Ik wel. En dat maakt het er niet makkelijker op. Begrijp ik echt wat het is om in ongezonde omstandigheden te leven?! Ik vraag het me af. Ik ga u voorstellen om niet in de fout te vallen om anderen in ons proces mee te nemen, maar ons te laten meenemen door lokale leiders die ons kunnen aangeven hoe zij in wijken een weefsel van relaties bouwen waarin gemeenschapszin opbloeit en waarmee gezondheid kan ontkiemen. De ongezondheid in Nederland spreekt boekdelen. Obesitas en chronische ziekten zijn schering en inslag. Ze hebben een enorme impact op ons sociale en economische leven. Als overheid heeft u ook maar weinig middelen in handen om in de leefomgeving het onvoorstelbare aanbod van ongezond voedsel aan banden te leggen.
We weten natuurlijk hoe het moet: meer bewegen, gezonde voeding, minder stress en psychische gezondheid. Maar lukt dat ook? Laatst waren we te gast in deze wijk waar het systeem met veel goede bedoelingen deze beweegapparatuur heeft geplaatst. U ziet, ze wordt niet gebruikt. De hier woonachtige groepen zijn dit niet gewend en bovendien is er een samenscholingsverbod.
Het is een leerpunt voor ons allen om binnen de bestuurlijke organisaties, in land, regio en stad onderling meer af te stemmen en vooral in gesprek te gaan met wat wij vanaf nu gaan noemen lokale leiders. De moeders of vaders in de wijk die de cultuur kennen en de relaties ter plekke hebben. Dat vraag een open mind. Ik ben heel positief over lokale leiders, ze zijn al actief in elke stad. Er zijn er duizenden, professionals en burgers die vanuit persoonlijke motivatie starten met het bouwen van een lokaal netwerk in hun eigen omgeving. Zij hebben het hart op de goede plaats en zijn uit zichzelf, zonder dat iemand hun aanspoort, al bezig om de gezondheid van en vooral mét hun buurtbewoners te bevorderen.
Lokale leiders, kent u ze? Kent u Feroz Hansildaar, lokale leider in de Schilderswijk? Hij is ook imam van een grote moskee met zo’n vierduizend zielen. Hij inspireert wandelclubs, gezonder voedsel en geen frisdrank met suiker tijdens de ramadan. Hier informeert hij onze staatssecretaris Maarten van Ooijen over de voortgang van zijn werk. In Wijdemeren is Susan Renkema met een groep betrokken huisartsen al weer ruim een jaar lang op tal van plekken actief. Mag ik u voorstellen aan Saïda Tilburgs die groepen Marokkaanse vrouwen met obesitas en diabetes type 2 begeleidt en waarvan na enkele maanden een groot deel meerdere kilo’s kwijt is. En vooral: waar de levenslust en het zelfvertrouwen is toegenomen. Een bewogen vrijwilliger die op het netvlies gekomen is van professionals in zorg en welzijn die nu naar haar patiënten doorverwijzen. Kent u deze huisarts die begonnen is met een groepsconsult voor mensen met diabetes type 2, vervolgens daaruit een wijknetwerk heeft opgebouwd? Een professional die nu in gesprek is met gemeente en GGD om deze bottom-up manier van werken verder te ontwikkelen. Steeds meer leefstijlapothekers sluiten zich aan en ontwikkelen zelf een wijknetwerk. Een knap staaltje werk, gezondheid ipv pillen verkopen… Er zijn nog zoveel anderen met wie ik u wil laten kennismaken. Ik kom er aan het eind van deze rede nog op terug, als ik u voorstel om in uw regio of stad samen op pad te gaan.
Staat jouw gemeente er nog niet bij, maar wil je wel starten neem dan contact met ons op en mail een van onze wijkadviseurs.
Lokale leiders vormen de lokale gemeenschap waarin van het één het ander komt. Uit onderzoek komt naar voren dat lokale samenwerkingen op één onderwerp vaak de voedingsbodem bieden voor andere vormen. Zo kan een domeinoverstijgende aanpak om bijvoorbeeld diabetes type 2 te stoppen een samenwerking zijn waarin ook de opmars van andere chronische ziekten gestopt kan worden. Het multidisciplinaire team rondom Kind naar gezonder gewicht kan leiden tot uitbreiding naar volwassenen. Het netwerk van Saïda biedt misschien aanknopingspunten om valpreventie te versterken.
In dat verband is het goed om ook eens te kijken naar de opbrengsten van de inbreng van een lokale leider in de wijkaanpak dat ook een groeimodel is. Recent is onderzoek gedaan in de gemeente Wijdemeren naar de kosten en baten van zo’n wijkaanpak. Als we kijken naar de verhouding kosten – baten dan is die positief. 1 euro investeren is 3,9 euro opbrengst. Dit soort onderzoek is belangrijk en gaan we voortzetten in samenwerking met gemeente, zorgverzekeraars en GGD, belangrijk natuurlijk omdat deze organisaties uiteindelijk in gezamenlijkheid de preventie infrastructuur duurzaam gaan bekostigen. Belangrijk is ook om ervoor te zorgen dat lokale leiders onderling leren, dat zij elkaar inspireren om aanpakken uit te wisselen. Het komende jaar zullen we dit soort landelijke leersessies uitbreiden.
Nu de Rijksoverheid ook financieel een nieuwe impuls geeft hebben we allemaal een verantwoordelijkheid om deze middelen effectief en efficiënt te besteden. De lokale leiders zijn competent en uitermate gemotiveerd, maar soms ontbreekt het hen aan financiële middelen om zich echt vrij te maken en het lokale netwerk voluit te kunnen bouwen. In deze wijken willen competente en gemotiveerde lokale leiders in contact komen met de gemeente. Bent u werkzaam bij één van deze gemeentes, neem dan contact met ons op.
En dit is uw uitdaging: hoe verbinden we deze enorme lokale potentie met uw werkwereld?
Dat vraagt om nieuwe routes, moed en doorzettingsvermogen. De taal van de lokale leider is meestal niet onze taal. De leefwereld staat nog zo los van de systeemwereld. Aan de rechterkant van deze dia vindt u een kleine passage uit de Spukregeling. En die moeten we dus matchen met het jargon links van de lokale leider. Het zijn de woorden van Feroz als hij in zijn moskee met 4000 zielen de ramadan zonder prik wil uitvoeren. Ik weet wel wat mijn voorkeur heeft.
Daalt u met mij af?
We zijn niet op zoek naar nog meer commissies maar naar vertrouwen. We willen niet nog meer controle maar ruimte voor ontwikkeling. We willen niet zenden maar luisteren. We willen van top-down naar bottom-up. We willen van vergaderzaal naar de wijk, van zitten naar fysiek bewegen. Toen ik kennismaakte met Feroz, …, Saïda en Louise stond ik als vanzelf stil en besefte: hier gebeurt het en zij kunnen het. Zij dóen het. En ik kan helpen bevorderen dat hun netwerk groeit.
Daarom daag ik u uit om samen in één van uw wijken een afspraak te maken met een lokale leider die u al kent of die wij kennen en die wij ook geschikt vinden. Bent u werkzaam in één van deze gemeentes, neem dat aub contact met ons op. Wij kennen hier een lokale leider die of al heel vaak geprobeerd heeft om in contact met de gemeente of de GGD te komen – en dat lukt maar niet – , of deze leider weet gewoon de weg niet.
‘Tezamen zullen wij werken voor het heil van Nederland’ zo sprak Koningin Juliana bij haar troonsbestijging in 1948. Laat ons in deze onzekere tijd in een hoog complex ecosysteem vertrouwen putten uit de wetenschap dat vernieuwing stap voor stap gaat. In het komende decennium gaat u de basis leggen voor het inrichten en beheren van preventie infrastructuren in regio, stad en wijk.
Vanuit die gedachte mag ik tot slot toch wel de wens van al die lokale leiders articuleren dat zij u veel wijsheid bij uw werk toedichten. Zij zijn verbonden met hun wijkbewoners, zullen wij dan ook onszelf verbinden met de lokale leiders?