“Ik weet nu hoe ik mensen bij de behandeling kan betrekken”

Hoe kun je mensen motiveren gezonder te gaan leven? Om dit te realiseren maakt 2diabeat gebruik van de een bottom-up benadering. In plaats van de traditionele top-down aanpak waarbij interventies en programma’s van bovenaf geïnitieerd worden, betrek je bij deze aanpak individuen en gemeenschappen bij het vinden van oplossingen. Dit vraagt om een andere werkwijze en benadering. In de wijk Kamperpoort in Zwolle hebben ze hiermee, in samenwerking met studenten van de Hogeschool Viaa een start gemaakt.

 

Kamperpoort wil zich ontwikkelen tot een vitale wijk. Belangrijk onderdeel hiervan is het creëren van een omgeving waarin burgers duurzaam kunnen werken aan een gezonde leefstijl. De wijk krijgt hierbij ondersteuning van 2diabeat. Een uitgangspunt voor de aanpak van 2diabeat is dat bestaande initiatieven en organisaties de basis vormen. In Zwolle ging 2diabeat een samenwerking aan met de Hogeschool Viaa.

In gesprek met wijkbewoners en zorgprofessionals
Bij het creëren van een vitale wijk met behulp van de 2diabeataanpak, onderzoek je als eerste wat de wensen en behoeften zijn van de wijkbewoners en lokale zorgprofessionals. Wat hebben zij nodig om gezonder te gaan leven of om bij te dragen aan de gezondheid van de wijkbewoners? In het kader van hun afstudeeropdracht hebben twee groepen studenten hbo Verpleegkunde dit in kaart gebracht voor de wijk Kamperpoort. Eén groep ging in gesprek met de wijkbewoners en de andere groep met de zorgverleners.
Anouk de Weerd, Joni Schilder en Annelie Bijker focusten zich op de zorgprofessionals. Ze stelden hen de vraag hoe zij betrokken kunnen worden bij het ontwikkelen van een vitale wijk. Anouk: “We hebben meerdere zorgprofessionals gesproken, waaronder een diabetesverpleegkundige, huisarts, praktijkondersteuner, twee apothekers, fysiotherapeuten, een buurtwerker en een beleidsmedewerker van de gemeente.”

Iedereen kan participeren
De studenten kregen begeleiding van Wout Peters, docent aan de Hogeschool Viaa en wijkadviseur bij 2diabeat. “Ik heb de groepen studenten begeleid bij het opzetten van een participatief actieonderzoek. Dit is een methodiek waarmee je op zoek gaat naar de behoeftes en wensen van de wijkbewoners en zorgprofessionals. Je bedenkt niet vanachter je bureau wat een wijk nodig heeft, maar je vraagt aan alle betrokkenen wat ze nodig hebben en wat ze zelf kunnen doen om een vitale wijk te bouwen. Iedereen kan participeren: zorgprofessionals, zieke wijkbewoners, gezonde wijkbewoners, de middenstand, et cetera. Ook als student, wonend in zo’n wijk, kun je een bijdrage leveren.”

Bottom-up benadering
Volgens de studenten vergroot participatief actieonderzoek het draagvlak onder de wijkbewoners. Joni: “Met deze onderzoeksmethode haal je de ideeën en plannen van de wijkbewoners op en ondersteun je ze bij het ten uitvoer brengen hiervan. De mensen hebben zelf aangegeven waar hun behoeften liggen. Daarom zullen ze meer achter de programma’s staan en er gemotiveerder mee aan de slag gaan.”
Deze werkwijze vraagt om een andere manier van denken, meent Wout. “Zorgprofessionals hebben altijd geleerd te werken vanuit een gezondheidsprobleem, waarvoor zij een oplossing moeten aandragen. Bij de wijkgerichte aanpak van 2diabeat is het de kunst om bottom-up te denken. De wensen en behoeften van de wijkbewoners zijn het vertrekpunt. Hiermee geef je mensen de regie over hun eigen gezondheid. Als wij een programma voor ze bedenken, dan heeft het programma de regie. De mensen nemen dan deel aan iets wat niet van hen is.”

Effect van leefstijl
Anouk, Joni en Annelie vroegen de zorgprofessionals in de wijk hoe tegenover de wijkgerichte aanpak van 2diabeat staan. Joni: “De reacties waren erg positief. De zorgprofessionals zien dat het aantal mensen met diabetes type 2 en andere leefstijlgerelateerde aandoeningen stijgt en dat deze situatie op de lange termijn onhoudbaar wordt. Ze willen graag investeren in een gezonde wijk Kamperpoort. De intentie is om meer te gaan samenwerken en de focus te verbreden van het genezen van zieke mensen, naar meer aandacht voor preventie en het effect van leefstijl op de gezondheid.”

Waardevol contact
Na afronding van de gesprekken hebben de studenten de zorgprofessionals uitgenodigd voor een focusgroep. Ruim 80% van de genodigden kwam. Tijdens de bijeenkomst konden de zorgprofessionals aan den lijve ondervinden hoe waardevol het is om bij elkaar te komen en kennis te delen. Anouk: “De buurtwerker maakte van de gelegenheid gebruik om een aantal bestaande initiatieven uit de wijk voor het voetlicht te brengen, initiatieven waarvan de zorgprofessionals geen weet hadden. Ze zagen ter plekke mogelijkheden om op een laagdrempelige manier aan te sluiten bij deze initiatieven om daar hun kennis over diabetes type 2 over te dragen, maar ook om hun gezicht te laten zien, vertrouwen te winnen en een band op te bouwen met de buurtbewoners.”

Verkennende fase
Wout Peters is blij met de twee adviesrapporten die de hbo-V studenten schreven op basis van de onderzoeken in de wijk. “Ze hebben twee verkennende onderzoeken gedaan, één bij de wijkbewoners en één bij de zorgprofessionals. Beide onderzoeken laten zien dat er genoeg draagvlak is om te starten met de wijkgerichte aanpak van 2diabeat. Met de adviesrapporten als basis, kunnen we een start maken met de uitvoeringsfase.”

Drie adviezen
In het adviesrapport van Anouk, Joni en Annelie staan drie concrete adviezen. Als eerste: investeer in het onderhouden van de contacten tussen de zorgprofessionals. Ten tweede: creëer mogelijkheden waarin zorgprofessionals in contact kunnen komen met de wijkbewoners om hun kennis met hen te delen. Ten derde: zoek een lokale aanjager die alles draaiende houdt en zorg dat er financiering voor deze persoon is geregeld. Wout: “Bij 2diabeat werken we met een lokale aanjager. Dit is een persoon uit de wijk die de verbinding legt en onderhoudt tussen de zorgprofessionals en buurtbewoners.”

Werken met studenten
Wout vindt de samenwerking met hbo-V studenten voor herhaling vatbaar. “Ik vond het leuk om ze te begeleiden en het was mooi om te zien hoe snel ze resultaten boekten. De gezondheidszorg snakt naar verpleegkundigen die vanuit een ander paradigma naar zorg kijken. Bij ons leren ze op een andere manier het gesprek aan te gaan, andere vragen te stellen en domeinoverstijgend te werken.”

Iets opleggen werkt niet
“Binnen onze opleiding is er aandacht voor preventie, maar het wordt niet echt concreet gemaakt.”, zegt Joni. “Hierdoor is het niet helder hoe je het moet toepassen. Bijvoorbeeld Bbij mensen met diabetes denk ik bijvoorbeeld aan het op orde krijgen van de glucosewaarden met behulp van insuline of andere diabetesmedicatie, maar door onze afstudeeropdracht ben ik gaan inzien, hoe groot de invloed van leefstijl is en dat dit een vast onderdeel moet zijn van de behandeling.” Hetzelfde geldt voor Anouk: “Ik kan me nog herinneren dat ik in het eerste jaar van de opleiding gezondheidsvoorlichting moest geven. Een patiënt die rookte vertelde ik waarom roken slecht is en hoe hij ermee kan stoppen. Tijdens dit onderzoek heb ik geleerd dat je vaak niets bereikt als je mensen iets oplegt. Ik weet nu hoe ik de goede vragen kan stellen, hoe ik de mensen bij de behandeling kan betrekken en samen met hen een plan kan maken over wat te doen.”

Hoe nu verder?
Voor Anouk, Joni en Annelie zit het werk voor 2diabeat erop, maar Wout Peters blijft voorlopig als wijkadviseur verbonden aan Kamperpoort. “Ik ben inmiddels in gesprek met de gemeente over de financiering van een lokale aanjager. Ook moeten we nog iemand vinden die deze rol op zich wil nemen voor ongeveer acht uur per week. Dit wordt dan de verbindende persoon tussen de wijkbewoners en zorgprofessionals, die aan de slag kan met de adviesrapporten die door de studenten hbo-V zijn geschreven. Daarnaast zal ik zorgen dat de zorgprofessionals uit de focusgroep toegang krijgen tot het leernetwerk van 2diabeat, zodat ze op een makkelijke manier met elkaar in contact kunnen blijven. En wie weet kunnen we na de zomer weer aan de slag met een nieuwe groep studenten van Hogeschool Viaa!?”

 

 

Annelie, Joni en Anouk

Hbo-V studenten Annelie, Joni en Anouk (v.ln.r) schreven het adviesrapport ‘Samen staan we sterk. Krachten bundelen voor een vitale wijk’. Annelie was niet aanwezig tijdens het interview.

 

 

 

 

 

Wout Peters

Docent en wijkadviseur 2diabeat Wout Peters begeleidde de studenten: ‘De studenten hebben meegebouwd aan een vitale wijk in de stad waar ze studeren en hebben zelf vaardigheden opgedaan waarmee ze in de toekomst aan de slag kunnen’